Σπήλαιο Χαρκαδιό, νάνοι ελέφαντες και παλαιοντολογικό μουσείο Τήλου.

Επιμέλεια : Ιωσήφ Παπαδόπουλος.

Χρέη ξεναγού : Σεβαστή Βασιλαρά (αρχιτέκτων).

Μικρά θαύματα γίνονται στο ακριτικό νησί της Τήλου. Απόδειξη πως όλα είναι δυνατά όταν υπάρχει θέληση, διάθεση για εργασία, όραμα και, κυρίως, πολιτική βούληση εκ μέρους της Δημοτικής Αρχής.

Το σπήλαιο Χαρκαδιό, όπου ο αείμνηστος καθηγητής Ν. Συμεωνίδης έφερε το 1972 στο φως τα οστά νάνων ελεφάντων, απέχει ελάχιστα από το Μεγάλο Χωριό. Κατά την επίσκεψή του στα σπήλαια του νησιού ο καθηγητής Ν. Συμεωνίδης ανακάλυψε 15.000 απολιθωμένα οστά περισσότερων από 40 νάνους ελέφαντες ύψους 120-150 εκατοστά που υπάγονται στο είδος Palaeoloxodon Αntiquus Falconeri BUSK.

Οι ελέφαντες έζησαν στο νησί τα τελευταία 50.000 χρόνια και εξαφανίστηκαν πριν από 3.700. Από αυτή τη χρονολόγηση προκύπτει ότι είναι οι τελευταίοι ελέφαντες στην Ευρώπη. Το γεγονός της ανακάλυψής τους κρίθηκε ιδιαίτερα σημαντικό από παλαιοντολογική και γεωλογική άποψη.

Στο σπήλαιο Χαρκαδιό, εκτός από τους νάνους ελέφαντες βρέθηκαν απολιθώματα και οστά και άλλων θηλαστικών, όπως ελαφιών, χελωνών και μικροθηλαστικών, καθώς και θραύσματα από χαυλιόδοντες που πιθανόν να χρησιμοποιήθηκαν ως εργαλεία. Πρόσφατες ανασκαφές που πραγματοποιήθηκαν τον Ιούλιο του 2000 και τον Ιούλιο του 2001, αποκάλυψαν για πρώτη φορά σκελετικά υπολείμματα νάνων ελεφάντων, όπως προγενέστερα και μεταγενέστερα πόδια και σπόνδυλους από νέα σε ηλικία και ενήλικα ζώα.

Σημαντικός παράγοντας που συνέβαλε στην πορεία εξέλιξης, αλλά και στην εξαφάνιση των νάνων ελεφάντων κρίνεται ότι είναι οι σημαντικές αυξομειώσεις της έκτασης του νησιού κατά τη διάρκεια του Πλειστοκαίνου, που οφείλονταν κυρίως στις μεταβολές της στάθμης της θάλασσας και στην ηφαιστειακή δραστηριότητα.
Μέχρι σήμερα από ανασκαφές έχουν εξαχθεί περίπου 10.000 τμήματα από τους σκελετούς νάνων ελεφάντων και αυτό το υλικό αποτελεί μόνο το 30% του υπάρχοντος ακόμα μέσα στο Σπήλαιο.

Οι ανασκαφές συνεχίζονται από τον καθηγητή κ. Γ. Θεοδώρου και τους φοιτητές του και αναμένεται τα ευρήματα να είναι σημαντικά και πρωτόγνωρα για το Αιγαίο.

Σημαντικό είναι το Παλαιοντολογικό μουσείο Τήλου, το οποίο ολοκληρώθηκε σχετικώς πρόσφατα, όπου εκτίθενται τα ευρήματα του σπηλαίου Χαρκαδιό, και όχι μόνο.

Ευχαριστώ ιδιαιτέρως την αρχιτέκτονα κυρία Σεβαστή Βασιλαρά, η οποία δεν κατάγεται απ' την Τήλο αλλά μένει πλέον μονίμως στο νησί, δημιούργησε οικογένεια εκεί και εκτελεί, μεταξύ των άλλων, εθελοντικώς και χρέη ξεναγού στο μουσείο.